Przodkowie każdego z nas wywodzą się z jakiegoś miejsca. Czasami znaleźli się w nich wręcz przypadkiem - jakby na chwilę, a czasami były to miejsca w których przebywali wiekami…

Najstarszym znanym mi obecnie gniazdem rodowym moich przodków po mieczu była  Kotra nieopodal Skidla– onegdaj wieś, folwark i okolica szlachecka, leżąca obecnie na terenie Białorusi. Z tego miejsca wywodzi się linia rodowa nazwana umownie kotrzańską. Z przedstawionych wcześniej w mojej genealogii dokumentów źródłowych niezbicie wynika, że ród Cypla zamieszkiwał w Kotrze już w 1690 roku i zamieszkuje tam do dnia dzisiejszego. Kontynuację tego rodu i jego osiadłość w tej okolicy potwierdziły kolejne lustracje i popisy. W tym miejscu żyły minimum trzy pokolenia moich przodków – mój 3xpradziadek Aleksander, 2xpradziadek Aleksander i pradziadek Józef. Z linii kotrzańskiej powstała linia zapolska, zapoczątkowana w XX wieku przez moich dziadków ojczystych – Stanisława i Ewę z Bylczyńskich. Nazwa tej linii pochodzi od dawnej okolicy szlacheckiej Zapole leżącej nieopodal wsi Kozłowicze. Tam urodził się mój ojciec i jego rodzeństwo. Z linii tej powstają kolejne – grodzieńska i warszawska… Kotra i Zapole, to dwa zasadnicze gniazda mojego rodu. Rozpatrując pochodzenie mojej babki ojczystej – Ewy z Bylczyńskich, do listy gniazd rodowych należy jeszcze dodać prastare okolice szlacheckie Grodzieńszczyzny – Tołoczki i Bylczyce…

Gniazda rodowe moich przodków po kądzieli znajdowały się głównie na Mazowszu. Najstarszą znaną mi siedzibą Tykwińskich były Chełchy Iłowe leżące w obrębie rzymsko-katolickiej parafii Karniewo. Od zamieszkałych tam przodków powstaje linia karniewska, z której wiele odnóg rozsianych po całym Mazowszu. Bezpośrednią linię moich przodków odnajdujemy w parafii Sochocin, we wsi Karlinka, a następnie w parafii Klukowo, we wsi Prusinowice. Pod koniec XIX wieku moich bezpośrednich przodków po kądzieli odnajdujemy w Dobrach Wielka Wola i Czyste stanowiących dzisiaj warszawską dzielnicę Wola – to z nich linia warszawska i jędrzejowska rodu Tykwińskich. Rozpatrując pochodzenie mojej babki macierzystej – Haliny Julianny z Piórkowskich, do listy gniazd rodowych należy jeszcze dodać mazowieckie Zakroczym, Naruszewo i Zaborowo… 

Kotra – poznajmy historię tego miejsca i prześledźmy fakty, pozwalające na odtworzenie historii moich przodków po mieczu…

Zgodnie z Regestrem pomiary włok, miast y woloszczi Grodzieńskiej z roku 1558 sporządzonego przez Sebastiana Dybowskiego i Ławryna Wojnę, Kotra posiadała status dworu królewskiego, w skład którego wchodziła paśnia dworska, ogrodniki (sady). W skład woloszczi dwora kotrenskiego wchodziło woytowstwo Obuchowski, a w nim siolo Obuchowo, siolo Plawsko, siolo Puzycz, siolo Horodzislaw (Siwkowo), siolo Zawadziczi, woytowstwo Sowoliskie, a w nim: siolo Sowoliska, siolo Migowo, siolo Komenthowo, siolo Kurpiewo, siolo Wolosowiczi, siolo Hliadowiczi, siolo Strupino, siolo Szczerbowiczi. 

Zgodnie z „Revisia Generalna do Oekonomiey Grodzienskey seymem Coronationis Cracoviensis Anni 1676 naznaczona a w Roku 1680 odprawiona” wieś Kotra z budynkiem dwornym i paśnią należała do tzw. klucza kotrzańskiego Ekonomii Grodzieńskiej, a wraz z nimi wsie:Sowolesko (Sawoleskie), Obuchowo, Siwkowo, Migowo, Pławy, Komotowo (Komontowo), Pużyce, Kurpiki, Słuszki, Ogrodniki przy Dworze Kotrzańskim i Hladowice. W Kotrze od 1560 roku funkcjonowała cerkiew prawosławna św. Jerzego. Najbliższa parafia katolicka znajdowała się około 20 km dalej – w Jeziorach. Filip Sulmierski w słowniku geograficznym podał następujący opis: „wieś w powiecie grodzieńskim, zarząd policyjny skidelski, nad rz. Kotrą o ¾ wiorsty od stacji pocztowej Strupin, 25 wiorst od Grodna. Wieś ma kaplicę katolicką parafii Jeziory. Kotra i Kaszubińce należą do majętności Bogatków. O parę wiorst od miasteczka Skidel widać śród piaszczystej miejscowości, porosłej sosnowym lasem, kilka różnej wielkości kurhanów. Nieco zaś dalej, nad rz. Kotrą, przy jej zakręcie, widnieją ślady okopów i kurhanów. Położenie tej miejscowości, bliskie sąsiedztwo rz. Niemna, do którego wpada Kotra oraz bliskość rz. Pyrry i rz. Skidełki, które do Kotry wpadają, pozwalają przypuszczać, że są to ślady przedhistorycznego horodyszcza i cmentarzyska. Poszukiwań tam nie robiono.”

Według dawnych przekazów historycznych około 1550 roku we wsi Kotra istniała jeszcze parafia rzymskokatolicka, przynależna do Dekanatu Grodzieńskiego Diecezji Wileńskiej. W późniejszych latach o świątyni kotrzańskiej nie ma już żadnych wzmianek – prawdopodobnie uległa ona zniszczeniu podczas potopu szwedzkiego i już nigdy się nie odrodziła. W czasach gdy dobra kotrzańskie i kaszubińskie (XIX wiek) należały do rodu Bogatko herbu Pomian, w Kotrze funkcjonowała kaplica przynależna od parafii w Jeziorach. Prawdopodobnie około 1839 roku została przejęta przez unicką greckokatolicką parafię skidelską. W okresie międzywojennym o kaplicy już nie wspominano – prawdopodobnie została zlikwidowana podczas I wojny światowej. Z dawnych czasów pozostała polichromiczna figura Panny Maryi z maleńkim Jezusem Do 1939 roku  figura ta przechowywana była w pobliżu kotrzańskiego dworu, gdzie bardzo często gromadzili się i modlili wierni z okolicznego folwarku. Gdy do Kotry wkroczyli  żołnierze Armii Czerwonej, zrzucili figurę Matki Bożej z postumentu. Chcąc uratować bezcenną relikwię wierni przewieźli ją do ogrodu niedaleko wsi Huszczyce. Gdy na początku lat 90-tych XX wieku swoje działanie wznowiła parafia rzymskokatolicka w Kaszubieńcach, przewieziono tam figurę i ustawiono przed wejściem do kościoła – tam znajduje się do dnia dzisiejszego…

Na przełomie XIX/XX wieku wśród właścicieli majątku Kotra wymienia się spokrewnione ze sobą rody Bogatko i Bławdziewiczów herbu Pomian. W okresie międzywojennym właścicielem folwarku Kotra oraz pobliskich Kaszubienic był Marian Bławdziewicz syn Adolfa i Marii z domu Bogatko oraz jego żona Maria z domu Staniszewska, córka Józefa i Eweliny. Gospodarzyli łącznie na 562 hektarach… 

Zgodnie z Pierwszym Powszechnym Spisem Ludności z dnia 30 IX 1921 roku Kotra należała do gminy Skidel powiatu grodzieńskiego. W spisie wyróżniono Kotra folwark, Kotra wieś i Kotra Mała (folwark).  Łącznie stanowią:

• budynków z przeznaczeniem mieszkalnym – 34
• ogółem ludności – 186 osoby, w tym: 79 mężczyzn i 107 kobiet
• mieszkańcy wyznania rzymskokatolickiego – 136
• mieszkańcy wyznania prawosławnego – 50 
• mieszkańcy narodowości polskiej – 158 
• mieszkańcy narodowości białoruskiej – 28

Nie odnotowano mieszkańców narodowości żydowskiej, niemieckiej lub innej niż podane. Ze spisu wynika, że 22 mieszkańców narodowości polskiej było wyznania prawosławnego.

W Wojewódzkim Dzienniku Białostockim Nr 1 z 1938 roku, w związku z scalaniem gruntów wykazano nowoutworzone kolonie ujęte na planie na podstawie dowodów pomiarowych sporządzonych w 1935 roku przez mierniczego przysięgłego Jana Załuskę – dla wsi Kotra (gmina Skidel,  powiat grodzieński) wykazano poszczególnych posiadaczy (właścicieli gruntów) 114 działek (gospodarstw) o łącznym areale 592,75 hektara. Wśród właścicieli nowoutworzonych kolonii wymienia się takie nazwiska jak: Arcymon, Autko, Bohatyrewicz, Budryca, Burba, Butwiłowski, Byczkowski, Bylczyński, Cypla, Czerewacz, Domański, Dymitrowicz, Hamulecki, Hryncewicz, Huszcza, Januta, Jodkowski, Jurowski, Kaluta, Kamulecki, Konstantynowicz, Korys, Kozioł, Kwiatkowski, Łozowicki, Malewicz, Maliszewski, Mincer, Myszko, Niewgiel, Obuchowicz, Pawłowski, Sawko, Siemieniak, Skurat, Suchocki, Szurpa, Zdanowicz, Ziuk, Ulej, Urban. Działkę Nr 66 o powierzchni 25,5792 ha (własność hipoteczna) posiadał Polska Macierz Szkolna.

Wśród moich bliskich krewnych wymieniani są Adam Cypla, urodzony około 1867 roku syn Jana i Marianny z domu Ostasiewicz (wnuk Aleksandra i Joanny z domu Hryncewicz) oraz Kazimierz Cypla urodzony w 1911 roku, syn Antoniego i Marianny z domu Pyrska (wnuk Aleksandra i Franciszki z domu Łozowicka). Przynależne im działki we wsi Kotra zapisano pod następującymi pozycjami:

• poz. 55, działka Nr 45 i nr 109 o powierzchni 7,2462 i 1,1,054 ha – Kazimierz Cypla s. Antoniego
• poz. 56, działka Nr 102 o powierzchni 5,0283 ha – Adam Cypla s. Jana

Znacząca część gruntów we wsi Kotra należała także do innych moich krewnych i powinowatych, tj:

• poz. 2, działka Nr 71 o powierzchni 17,6781 ha – spadkobiercy Włodzimierza (zapisany jako Władysław) Hryncewicza: Konstancja (prawdopodobnie siostra), wdowa Michalina (zd. Cypla, c. Aleksandra i Franciszki zd. Łozowicka) i dzieci Włodzimierza i Michaliny – Witold, Kazimierz i Janina (po mężu Urban)
• poz. 3, działka Nr 72 o powierzchni 1,4248 ha – Janina Urban (zd. Hryncewicz, c. Włodzimierza i Michaliny zd. Cypla)
• poz. 6, działka Nr 39 i 42 hip. o powierzchni 11,8516 i 3,3882 ha – Jan Hryncewicz s. Adama (brat stryjeczny Włodzimierza Hryncewicza – męża Michaliny zd. Cypla)
• poz. 7, działka Nr 93 o powierzchni 10,2001 ha – Józef Hryncewicz s. Adama (brat stryjeczny Włodzimierza Hryncewicza – męża Michaliny zd. Cypla)
• poz. 8, działka Nr 15 hip. o powierzchni 2,3287 ha – Antoni Skurat s. Adama (wnuk Karoliny Skurat zd. Cypla, c. Aleksandra i Barbary zd. Obuchowska, teść Leokadii Skurat zd. Cypla, żony Konstantego, c. Adama i Anieli zd. Strzałkowska)
• poz. 9, działka Nr 83 o powierzchni 8,9281 ha – Konstanty Skurat s. Antoniego (mąż Leokadii Skurat zd. Cypla, c. Adama i Anieli zd. Strzałkowska)
• poz. 10, działka Nr 14 o powierzchni 3,2696 ha – Stefan Skurat s. Antoniego i żona jego Apolonia (rodzony brat Konstantego, szwagier Leokadii zd. Cypla)
• poz. 11, działka Nr 76 o powierzchni 3,1709 ha – Stanisław Huszcza s. Wincentego i żona jego Cezarea (właściwie Czesława zd. Jurowska, wnuczka Julii zd. Cypla, c. Jana i Marianny Stasiewicz)
• poz. 12, działka Nr 75 hip. o powierzchni 8,2211 ha – Stanisław Huszcza s. Wincentego (mąż jw.)
• poz. 13, działka Nr 33 o powierzchni 12,5428 ha – Józef Huszcza s. Wincentego (rodzony brat Stanisława, szwagier Cezarei) i żona jego Wiktoria
• poz. 14, działka Nr 34 hip. o powierzchni 9,7639 ha – Józef Huszcza s. Wincentego (rodzony brat Stanisława, szwagier Cezarei)
• poz. 22, działka Nr 85 i Nr 107 o powierzchni 8,4973 i 1,2785 ha – Bernard Huszcza s. Aleksandra i żona jego Katarzyna (brat stryjeczny Włodzimierza Hryncewicza, męża Michaliny zd. Cypla, c. Aleksandra i Franciszki zd. Łozowicka)
• poz. 23, działka Nr 86 hip. o powierzchni 0,8282 ha – Bernard Huszcza s. Aleksandra (brat stryjeczny Włodzimierza Hryncewicza, męża Michaliny zd. Cypla, c. Aleksandra i Franciszki zd. Łozowicka)
• poz. 45, działka Nr 46 o powierzchni 2,0734 ha – Emilia Huszcza c. Wincentego (siostra Stanisława – męża Czesławy zd. Jurowska c. Julii zd. Cypla)
• poz. 46, działka Nr 3 i Nr 22 o powierzchni 5,0596 i 1,0233 ha – Aleksandra Skurat c. Stefana (bratanica Konstantego, męża Leokadii zd. Cypla c. Adama i Anieli zd. Strzałkowska).

W Dzienniku wymienieni są jeszcze inni mieszkańcy wsi Kotra, którzy zapewne byli spokrewnieni z moją rodziną, np. rodzina Mikołaja Huszczy syna Jana (jego żona Zofia i dzieci: Julian, Stefan, Izydor, Michał), Tomasz Butwiłowski, potomkowie Stefana Butwiłowskiego i jego żony Agrypiny (Paweł, Julian, Julia po mężu Sienkiewicz), Jan Butwiłowski syn Andrzeja, spadkobiercy Daniela Butwiłowskiego (dzieci: Antoni, Julian, Józef, Maria, Anna), a także rodzina Bylczyńskich – synowie Tomasza: Kazimierz i Józef… 

W słowniku geograficznym Sulmierskiego przedstawiono następujący opis tego miejsca: „Zapole okolica szlachecka, pow. grodzieński, w 1 okręgu polskim, gmina Wiercieliszki, 97 ½ dziesięcin.” Nie jest wiadome jaką dziesięcinę przyjął Sulmierski – były dwie: skarbowa (1,0925 ha) i tzw. większa (1,4567 ha). Według pierwszej z wymienionych pod koniec XIX wieku okolica Zapole zajmowałaby 106,52, a według drugiej 142,03 hektarów. Jednym słowem niewielkie siedlisko zwane okolicą szlachecką z powodu zamieszkujących tam rodzin. Na przestrzeni wieków było ich zaledwie kilka  i taki stan trwał nieprzerwanie do wybuchu II wojny światowej. Cofając się do końca XVII wieku można wymienić zaledwie dwie osiadłe tam rodziny: Łozowicki (pisane także Łozowiecki) i Tołoczko (pisani także Tołłoczko). W kolejnych dekadach i stuleciach pojawiają się takie nazwisk jak: Horbaczewski, Zaniewski, Bylczyński, Cypla... W 1938 roku, jak wykazuje Białostocki Dziennik Wojewódzki, występowały już tylko trzy z wymienionych nazwisk. 

W Rejestrach podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1690 roku w województwie trockim, w parafii jezierskiej wymienia się  Zapole, zwane też Zapolem w Tołoczkach. Podatek za jeden „dym” płacili w 1690 roku Kazimierz Tołoczko i Jan Zaniewski. Pierwszy z  nich miał również majętności w pobliskich Tłoczkach (Nadżydomlańskich) – to zapewne zmarły po 1691 roku Kazimierz Jerzewicz Tołoczko, podczaszy grodzieński wymieniany w źródłach historycznych pod datami 11 VIII 1687 i 9 X 1691. W tym samym czasie podymne za jeden dym w Tołoczkach (Nadżydomlańskich) płacił ojciec Kazimierza – Jerzy, a wraz z nim inni Tołoczkowie: Walerian i Teodor (być może synowie lub bracia Jerzego).

Powstanie okolicy szlacheckiej Zapole było prawdopodobnie wynikiem jakiegoś działu majątkowego między członkami rodu Tołoczko. Był to grunt „za dużym polem” wchodzącym w skład majętności Tołoczki… Nazwa Zapole nie pojawia się w spisie parafii Diecezji wileńskiej, dekanatu grodzieńskiego z 1744 roku. Tołoczki, Kozłowicze i inne pobliskie okolice szlacheckie leżą wtedy w obrębie rzymsko-katolickiej parafii w Jeziorach  (Olenicze, Obuchowskie, Eysmonty, Kotra, Bidziki, Bylczyce, Korczyk, Starzyna, Czaknicze, Hołowacze, Ruda Stara i Nowa). Ówcześni mieszkańcy okolicy Zapole korzystali jednak nie tylko z kościoła Jezierskiego. Pomimo wyznania rzymsko-katolickiego część obrządków religijnych odbywała się także
w cerkwiach greko-unickich tj. w Kozłowiczach, Żydomli i Jeziorach...

Na popisie szlachty grodzieńskiej z 5 X 1765 roku wymienia się dwóch szlachciców stawających z Zapola, przypisując ich do „okolicy Eysymąty” (Ejsmonty): „Imć pan Mateusz Łazowicki na koniu gniadym, z szablą, z Zapola” i „Imć pan Stanisław Horbaczewski na koniu gniadostrokatym, z szablą y pistoletami, z Zapola” Ilość stawających konno szlachciców z okolicy Zapole świadczy o tym, że składała się ona w tym okresie z 5-10 dymów (na popis wojsk wystawiano 1 rekruta szlacheckiego konnego na 5 dymów). W dniu 25 V 1794 roku wykonano kolejny popis związany z zaciągiem do wojsk insurekcji kościuszkowskiej. Z tabeli taryfowej wynikało, że w okolicy Zapole rekruta szlacheckiego konnego wyliczano z 7 dymów – okolica należała w tym czasie do parafii jezierskiej. Według statystyk sejmu czteroletniego z 1788 roku 1 dym to średnio 6 dusz – na tej podstawie można przyjąć, że okolica Zapole w 1794 roku liczyła nie mniej niż 42 osoby. Jako uzupełnienie można podać, że zgodnie z wyżej przedstawioną taryfą parafia jezierska w 1794 roku liczyła 138 dymów ziemskich, 338 dymów szlacheckich konnych, z czego zobowiązana była wystawić rekrutów: 27 (5-tego pieszego), 5 (25-ty liniowy), 67 (5-ty szlachecki konny).

Z powyższego wynika, że okolica Zapole powstać mogła między 1690-1765 rokiem, a jej pierwszymi właścicielami byli zapewne Tołoczkowie (Tołoczko lub Tołłoczko) pochodzący z Tołoczek Nadżydomlańskich. Zapole między XVII-XX wiekiem należało do różnych parafii. W początkowym okresie swojego istnienia okolica ta należała zapewne do parafii jezierskiej (Jeziory), której powstanie datowane jest na 1676 rok. Okolica (wieś) Zapole przez pewien czas mogła również należeć do parafii żytomlańskiej (Żydomla/Żytomla). Świątynia katolicka pobudowana tam została w 1743 roku, od 1839 roku służyła wyznaniu grekokatolickiemu (cerkiew pw. Jana Chrzciciela). Świątynię zwrócono katolikom dopiero w 1924 roku. W Żydomli (Żytomli) do dzisiaj funkcjonuje cmentarz parafialny, na którym pochowani są potomkowie i krewni rodowitych zapolan. W zbliżonym okresie istniała również filia parafii jezierskiej w Kaszubińcach. Drewniany kościół pw. Matki Bożej Niepokalanego Poczęcia został założony został w 1750 roku przez jezuitów grodzieńskich, którzy rozpoczęli tu swoją misję. Z czasem wokół kościoła powstał cmentarz, na którym również pochowani są potomkowie i krewni zapolan. Do parafii kaszubińskiej należała kaplica w Skidlu. 

Zgodnie z Pierwszym Powszechnym Spisem Ludności z dnia 30 IX 1921 roku wieś (okolica) Zapole należała do gminy Żydomla powiatu grodzieńskiego – opisano ją w następujący sposób:

• budynków z przeznaczeniem mieszkalnym – 10
• ogółem ludności – 62 osoby, w tym: 33 mężczyzn i 29 kobiet
• mieszkańcy wyznania rzymskokatolickiego – 48
• mieszkańcy wyznania prawosławnego – 14 
• mieszkańcy narodowości polskiej – 50 
• mieszkańcy narodowości białoruskiej – 12

Z powyższego wynika, że wielkość zaludnienia tej okolicy na przestrzeni wieków nie uległa większym zmianom. Po sąsiedzku mieszkały dwa wyznania, jednak tylko dwie osoby z pięćdziesięciu narodowości polskiej były wyznania prawosławnego. 

W spisie wiernych rzymsko-katolickiej parafii Kozłowicze z 1926 roku, jako parafian z okolicy Zapole wymienia się 10 rodzin (łącznie 50 osób): 

Rodzina I – Tołłoczko
Anastazja Tołłoczko zd. Tołłoczko, wdowa lat 52 (ur. ok. 1874)
Stanisław Tołłoczko s. Anastazji, lat 32 (ur. ok. 1894)
Zenon Tołłoczko s. Anastazji, lat 26 (ur. ok. 1900)

Rodzina II – Łozowicki
Aleksander Łozowicki, lat 63 (ur. ok. 1863)
Konstancja Łozowicka zd. Cydzik (ż. Aleksandra), lat 49 (ur. ok. 1877)
Jadwiga Łozowicka c. Aleksandra i Konstancji, lat 16 (ur. ok. 1910)
Witold Łozowicki s. Aleksandra i Konstancji, lat 14 (ur. ok. 1912)
Adam Łozowicki s. Aleksandra i Konstancji, lat 9 (ur. ok. 1917)
Józef Łozowicki (bratanek Aleksandra), lat 24 (ur. ok. 1902)

Rodzina III – Cypla
Stanisław Cypla, lat 38
Ewa Cypla (ż. Stanisława), lat 28
Stanisława c. Stanisława i Ewy, lat 4
Piotr Cypla s. Stanisława i Ewy, lat 3
Amelia Cypla c. Stanisława i Ewy, lat 3
Mikołaj Cypla s. Stanisława i Ewy, 7 miesięcy

Rodzina IV – Łozowicki
Magdalena Łozowicka zd. Jurowska, wdowa, lat 56 (ur. ok. 1870)
Leon Łozowicki s. Magdaleny, kawaler, lat 28 (ur. ok. 1898)
Rufina Łozowicka c. Magdaleny, panna, lat 22 (ur. ok. 1904)
Józef Łozowicki s. Magdaleny, kawaler, lat 16 (ur. ok. 1910)

Rodzina V – Tołłoczko
Wincenty Tołłoczko s. Walerii, lat 27 (ur. ok. 1899)
Rufina Tołłoczko zd. Zapolska (ż. Wincentego), lat 26 (ur. ok.1900)
Donatella Tołłoczko c. Wincentego i Rufiny, lat 3 (ur. ok. 1923)
Bolesław Tołłoczko s. Wincentego i Rufiny, lat 1 (ur. ok. 1925)
Ryszard Tołłoczko s. Wincentego i Rufiny, 3 miesiące (ur. 1926)
Waleria Tołłoczko zd. Kalankiewicz, matka Wincentego, wdowa lat 46 (ur. ok. 1880) 
Konstancja Tołłoczko c. Walerii (siostra Wincentego), panna lat 16 (ur. ok.1910)

Rodzina VI – Tołłoczko
Kamilla Tołłoczko zd. Radziwonowska, wdowa lat 56 (ur. ok.1870)
Kazimierz Tołłoczko s. Kamilli, kawaler lat 29 (ur. ok.1897)
Franciszka Tołłoczko c. Kamilli, panna lat 20 (ur. ok.1906)
Stanisław Tołłoczko s. Kamilli, kawaler lat 23 (ur. ok.1903)
Antoni Tołłoczko s. Kamilli, kawaler lat 17 (ur. ok.1909)
Jan Tołłoczko s. Kamilli, lat 13 (ur. ok.1913)
Mamert Kieniak lat 62 (zmarły w 1926)

Rodzina VII – Tołłoczko
Zygmunt Tołłoczko lat 45 (ur. ok.1881)
Katarzyna Tołłoczko (ż. Zygmunta) zd. Radziwonowska, lat 30 (ur. ok.1896)
Petronela Tołłoczko c. Zygmunta i Katarzyny, lat 7 (ur. ok.1919)
Kazimierz Tołłoczko s. Zygmunta i Katarzyny, lat 5 (ur. ok.1921)
Zuzanna Tołłoczko c. Zygmunta i Katarzyny, lat 2 (ur. ok.1924)

Rodzina VIII – Tołłoczko
Kazimierz Tołłoczko, kawaler lat 55 (ur. ok.1871)
Józefa Tołłoczko, panna lat 57 (ur. ok.1869)

Rodzina IX – Tołłoczko
Julia Tołłoczko zd. Jurowska, wdowa lat 68 (ur. ok.1858)
Konstanty Tołłoczko s. Julii,  lat 34 (ur. ok.1892)
Wanda Tołłoczko zd. Horbatowska (ż. Konstantego), lat 27 (ur. ok. 1899)
Irena Tołłoczko c. Konstantego i Wandy, lat 5 (ur. ok.1921)
Helena Tołłoczko c. Konstantego i Wandy, lat 3 (ur. ok.1923)
Czesław Tołłoczko c. Konstantego i Wandy, 1 miesiąc (ur. 1926)

Rodzina X – Tołłoczko
Adolf Tołłoczko lat 32 (ur. ok. 1896)
Apolonia Tołłoczko zd. Tołłoczko (ż. Adolfa) lat 25 (ur. ok.1901)

W Białostockim Dzienniku Wojewódzkim Nr 1 z 1938 roku, w związku z scalaniem gruntów wykazano nowoutworzone kolonie ujęte na planie na podstawie dowodów pomiarowych sporządzonych w 1935 roku przez mierniczego przysięgłego Jana Załuskę – dla wsi Zapole (gmina Żydomla,  powiat grodzieński) wykazano poszczególnych posiadaczy (właścicieli gruntów) 10 działek (gospodarstw) o łącznym areale zaledwie 58,22 ha: 

• Działka Nr 1 powierzchnia 1,1080 ha należąca do spadkobierców Aleksandra Łozowieckiego (matka Konstancja i dzieci: Jadwiga, Witold, Adam)
• Działka Nr 2 powierzchnia 3,6129 ha właściciel Stanisław Cypla
• Działka Nr 3 powierzchnia 0,4910 ha właściciel Stanisław Tołoczko s. Stefana
• Działka Nr 4 powierzchnia 2,1219 ha właściciel Stanisław Tołoczko s. Stefana
• Działka Nr 5 powierzchnia 25,0633 ha właściciel Kazimierz Tołoczko
• Działka Nr 6 powierzchnia 8,8186 ha właściciel Stanisław Cypla
• Działka Nr 7powierzchnia 6,2954 ha właściciel Kazimierz Tołoczko
• Działka Nr 8 powierzchnia 1,56 ha właściciel Konstanty Tołoczko 
• Działka Nr 9 powierzchnia 1,976 ha należąca do spadkobierców Aleksandra Łozowieckiego (matka Konstancja i dzieci: Jadwiga, Witold, Adam)
• Działka Nr 10 powierzchnia 7,395 ha należąca do spadkobierców Aleksandra Łozowieckiego (matka Konstancja i dzieci: Jadwiga, Witold, Adam)

Co wynika z porównania dwóch powyższych spisów wykonanych w odstępie zaledwie 12 lat? Przede wszystkim, to brak znacznej części rodzin Tołłoczko, którzy jeszcze w 1926 roku stanowili większość w tej okolicy. Zmieniła się także forma pisowni ich nazwiska – zamiast Tołłoczko, w 1938 roku pisano Tołoczko. Z dwóch występujących w 1926 roku rodzin Łozowickich pozostała już tylko jedna – spadkobiercy Aleksandra, który zmarł zapewne między 1926, a 1935 rokiem kiedy to był wykonywany spis scaleniowy. Porównując powyższe danie z informacjami zamieszczonymi w słowniku geograficznym Sulmierskiego możemy stwierdzić, że łączny areał tej okolicy zmniejszył się minimum o 50 hektarów (o 90 ha wg dziesięciny większej)... 

Źródła: