W terminologii polskiej na określenie relacji łączących nas z przodkami używa się zazwyczaj dwóch podstawowych terminów:
- „po mieczu” (łac. agnatus) – dla określenia naszych przodków w linii męskiej, czyli krewnych ojca (dziadków, pradziadków – zarówno mężczyzn jak i kobiety). W tym przypadku babcia po mieczu (mama ojca) będzie naszą babką ojczystą. Używa się także określenia „linia ojczysta” lub po prostu przodkowie „ze strony ojca”
- „po kądzieli” (łac. cognatus) – dla określenia naszych przodków w linii żeńskiej, czyli krewnych matki (dziadków - rodziców matki, pradziadków – zarówno mężczyzn jak i kobiety). W tym przypadku ojciec mamy to dziadek po kądzieli. Używa się także określenia „linia macierzysta” lub po prostu przodkowie „ze strony matki”.
Nasi bezpośredni przodkowie „po mieczu” tworzą linię męską patrylinearną (od łacińskiego słowa pater oznaczającego ojca), zaś przodkowie „po kądzieli” tworzą linię żeńską matrylinearną (od łacińskiego słowa mater oznaczającego matkę). W opisywaniu własnych korzeni pojawią się jeszcze inne równie istotne określenia:
- probant – osoba dla której sporządza się dany wywód, np. my sami
- wstępni lub linia wstępnych – to przodkowie probanta (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, prapradziadkowie. Itd. )
- zstępni lub linia zstępnych – to potomkowie probanta (dzieci, wnuki, prawnuki)
- linia prosta pokrewieństwa – to osoby w których „płynie ta sama krew” (zarówno wstępni: ja, mój ojciec, dziadek i pradziadek, jak i zstępni: ja, moje dzieci, wnuki, itd.)
- linia boczna pokrewieństwa – obejmuje osoby które noszą w „żyłach tę samą krew”, ale nie są to ani wstępni ani zstępni. Ta linia pokrewieństwa obejmuje rodzeństwo (siostrę, brata) oraz dalszych krewnych takich jak, kuzyn, kuzynka, czy ciocia i wujek (rodzeństwo rodziców).
Przy założeniu, że wszyscy nasi przodkowie wywodzili się z prawowitych związków małżeńskich można przyjąć, że łącznie „po mieczu” i „po kądzieli” w pięciu kolejnych pokoleniach będziemy mieli 62 przodków.
- I pokolenie przodków (rodzice) – 2
- II pokolenie przodków (dziadkowie) – 4
- III pokolenie przodków (pradziadkowie) – 8
- IV pokolenie przodków (2xpradziadkowie) – 16
- V pokolenie przodków (3xpradziadkowie) – 32
Oczywiście liczba ta zmienia się w sytuacji, gdy choćby jeden z naszych przodków wywodzi się z tzw. związku z nieprawego łoża (łac. illegitimi thori). Tak właśnie wydarzyło się w przypadku moich przodków „po kądzieli” – mój 2xpradziadek Franciszek Tykwiński był synem panny. W ten sposób w pięciopokoleniowym wywodzie moich przodków znajduje się 61, a nie 62 osoby – 31 przodków „po mieczu” i 30 przodków „po kądzieli”.
AGNATUS
Moi przodkowie "po mieczu" (agnatus) to rody Cypla herbu Kościesza i Bylczyńskich herbu Dęboróg – przodkowie mojego ojca. Pochodzili z Grodzieńszczyzny – w czasach III Rzeczypospolitej był to powiat grodzieński województwa białostockiego. Za czasów zaboru rosyjskiego ujezd grodzieński Guberni Grodzieńskiej, a za czasów II Rzeczypospolitej powiat grodzieński województwa trockiego.
I pokolenie przodków (ojciec)
- Mikołaj Cypla
II pokolenie przodków (dziadkowie)
- Stanisław Cypla & Ewa Bylczyńska
III pokolenie przodków (pradziadkowie)
- Józef Cypla & Franciszka Łozowicka
- Adam Bylczyński & Helena Bylczyńska
IV pokolenie przodków (2xpradziadkowie)
- Aleksander Cypla & Joanna Hryncewicz
- Jerzy Łozowicki & Magdalena Jurowska
- Jerzy Bylczyński & Aniela Obuchowicz
- Wincenty Bylczyński & Anna Kamieńska
V pokolenie przodków (3xpradziadkowie)
- Aleksander Cypla & Barbara Obuchowska;
- Michał Hryncewicz & Teresa Konstantynowicz
- Jan Łozowicki & Marianna Sawicka
- Tomasz Jurowski & Marianna Huszcza
- Jakub Bylczyński & Aniela Tołoczko
- Jerzy Obuchowicz & Anastazja Obuchowicz
- Wawrzyniec Bylczyński & Julia Puciłowska
- Paweł Kamieński & Anna Tołoczko
Z powyższego wynika, że moi przodkowie w linii patrylinearnej na przestrzeni pięciu pokoleń weszli poprzez małżeństwa w koligacje z takimi rodami jak:
- Bylczyński herbu Dęboróg (dwukrotnie)
- Łozowicki herbu Lubicz
- Hryncewicz
- Jurowski herbu Przyjaciel
- Obuchowicz (dwukrotnie)
- Kamieński
- Obuchowski
- Konstantynowicz herbu Lis
- Sawicki
- Huszcza herbu Podkowa (?)
- Tołoczko herbu Pobóg (dwukrotnie)
- Puciłowski
Wszystkie wymienione rody pochodzą z Grodzieńszczyzny (obecnie Białoruś), z parafii rzymskokatolickich takich jak: Jeziory, Kaszubińce, Kozłowicze, Żydomla, Grodno, etc.
Przodkowie "po kądzieli" (cognatus) to rody Tykwińskich i Piórkowskich wywodzący się z Mazowsza:
I pokolenie przodków (matka)
- Urszula Bogumiła Tykwińska
II pokolenie przodków (dziadkowie)
- Mieczysław Tykwiński & Halina Julianna Piórkowska
III pokolenie przodków (pradziadkowie)
- Władysław Tykwiński & Eleonora Rembiewska
- Jan Piórkowski & Zofia Jankowska
IV pokolenie przodków (2xpradziadkowie)
- Franciszek Tykwiński & Aniela Soczyńska
- Feliks Rembiewski & Agnieszka Paprocka
- Franciszek Piórkowski & Maria Kornatowska
- Antoni Jankowski & Julianna Bieńkowska
V pokolenie przodków (3xpradziadkowie)
- Magdalena Tykwińska (panna)
- Kacper Soczyński & Łucja Gajewska
- Karol Rembiewski & Teofila Radwańska
- Jan Paprocki & Antonina Bałuka
- Szymon Piórkowski & Ewa ?
- Kazimierz Kornatowski & Franciszka Duplicka
- Dominik Jankowski & Teofila Chełpińska
- Wincenty Bieńkowski & Anna ?
Z powyższego wynika, że moi przodkowie w linii matrylinearnej weszli poprzez małżeństwa w koligacje z takimi rodami jak:
- Piórkowski
- Rembiewski
- Jankowski
- Soczyński
- Paprocki
- Kornatowski
- Bieńkowski
- Gajewski
- Radwański
- Bałuka
- Duplicki
- Chełpiński
- dwa rody jeszcze nieokreślone.
Wszystkie wymienione rody pochodzą z Mazowsza, z parafii takich jak: Warszawa (św. Stanisława BM), Klukowo, Baboszewo, Mystkowo, Zakroczym, Naruszewo, Zaborowo, Wólka Smoszewska, Sochocin, Karniewo, Skierniewice, etc.
Chocianowski
Witam serdecznie.Super, bardzo ciekawie pan pisze. Ja zatrzymałem na pradziadku po mieczu bo nikt z rodziny nic nie pamięta,a przez zawieruchę wojenną mało dokumentów.Po kądzieli to Gajewski jestem